سید مرتضی عسکری
| سیره‌نگار و مورخ شیعی | |
|
| |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | علامه عسکری |
| تاریخ تولد | دوشنبه ۱۸ جمادی‌الثانی ۱۳۳۲ق/۱۲۹۳ش |
| زادگاه | سامرا |
| تاریخ وفات | ۲۵ شهریور ۱۳۸۶ش (۴ رمضان ۱۴۲۸ق) |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه |
| شهر وفات | تهران |
| خویشاوندان سرشناس | آیت‌الله سید اسماعیل حسینی • میرزا محمد عسکری تهرانی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام خمینی • حبیب الله اشتهاردی • سید احمد مرعشی شوشتری |
| محل تحصیل | حوزه علمیه سامرا • حوزه علمیه قم |
| تألیفات | نقش عایشه در احادیث اسلام • نقش عایشه در تاریخ اسلام • معالم المدرستین • عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری • یکصد و پنجاه صحابه ساختگی و ... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | از روحانیان فعال علیه رژیم بعثی عراق • از اعضای کادر اصلی حزب الدعوة الاسلامیة |
| اجتماعی | از اعضای سابق شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت |
| وبگاه رسمی | |
سید مرتضی العسکری مشهور به علامه عسکری (۱۲۹۳ - ۱۳۸۶ش)، سیره‌نگار و مورخ. او در آثار خود کوشیده است تا با نگاهی محققانه، به بررسی تاریخ اسلام بپردازد. مهمترین کتاب‌های وی عبارت‌اند از خمسون و مائه صحابی مختلق، التوسل بالنبی (ص) و التبرک بآثاره، عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری. وی عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت و از روحانیان فعال علیه رژیم بعثی عراق و مدت‌ها از اعضای کادر اصلی حزب الدعوة الاسلامیة بوده است.
زندگی‌نامه
سید مرتضی عسکری، ۱۸ جمادی‌الثانی ۱۳۳۲ق/۱۲۹۳ش در سامرا متولد شد. اجداد وی در زمره فقیهان و محدثان عصر خود بوده‌اند. جدّ پدری سید مرتضی،سید اسماعیل حسینی (متوفای ۱۳۰۶ق) فرزند سید محمد کوچک ساوجی و جد مادری او میرزا محمد شریف عسکری طهرانی (متوفای ۱۳۷۱ق) بوده است. اجداد وی در عصر صفوی از سبزوار به ساوه دعوت شده و لقب شیخ الاسلام گرفتند. منصب شیخ الاسلامی، منصبی شبیه به امام جمعه در آن عصر بوده است. بنابر نقل وی، سنیان بسیاری در این شهر، به دست اجداد او شیعه شده‌اند. تمامی بزرگان این خاندان مشهور به شیخ الاسلام بوده‌اند، به جز سید مرتضی که به سبب تولد در سامراء و نیز به این دلیل که پس از فوت پدر، تحت تکفل جد مادری‌اش قرار گرفت، به عسکری معروف شده است.
وفات
سید مرتضی عسکری در ۲۵ شهریور ۱۳۸۶ش ( چهارم رمضان ۱۴۲۸ق) در ۹۳ سالگی پس از یک دوره بیماری در بیمارستان میلاد تهران درگذشت، و در حرم حضرت معصومه دفن شد.
تحصیلات
سید مرتضی از ده سالگی وارد حوزه علمیه سامرا شد و کتاب‌های رسمی حوزه عراق، همچون سیوطی، شرح جامی، شرح ابن عقیل، مغنی، حاشیه، مختصر و... را آموخت.
حضور در حوزه قم
همزمان با آغاز حکومت رضاخان در ایران، سید مرتضی عسکری سامرا را ترک کرد و عازم ایران شد و در حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل شد. او مهاجرت خود به ایران را شبیه به توفیقی اجباری توصیف کرده و در مورد علت آن می‌گوید:
- مقدمات و ادبیات را در سامرا خواندم. مخارج تحصیلم از املاکی که در ساوه داشتیم تهیه می‌شد؛ لذا از سهم امام استفاده نمی‌کردم، امّا از زمانی که طاغوت رضاخان، فرستادن پول به عراق را منع کرد، مجبور شدم در زمان مرحوم شیخ عبدالکریم حائری (سال‌های ۱۳۵۱، ۵۲ و ۵۳ ق)ـ به حوزه علمیه قم آمده، در یکی از حجره‌های مدرسه فیضیه، با علی صافی گلپایگانی، هم‌حجره شوم ...»
اساتید
آیت الله عسکری در قم، در درس اساتیدی همچون امام خمینی و در سامرا در درس حبیب الله اشتهاردی معروف به مدرس عسکری، و سید احمد مرعشی شوشتری شرکت می‌کرد.
بازگشت به سامراء
بنابر برخی منابع تاریخی، حضور سید مرتضی عسکری در حوزه علمیه قم کوتاه بوده است. با ابتکار او و همراهی چند طلبه دیگر در حوزه علمیه قم، میرزا خلیل کمره‌ای، تدریس تفسیر قرآن را آغاز می‌کند، اما این کار به مذاق قاطبه طلاب خوش نمی‌آید و تلاش‌ها برای تعطیل شدن این درس آغاز می‌شود. فشارها به تعطیلی درس می‌انجامد و همین رخداد، باعث می‌شود سید مرتضی عسکری به سامرا بازگردد.
تأسیس دانشگاه
سید مرتضی عسکری به همراه عده‌ای از همفکران خود، اصول الدین را در بغداد راه‌اندازی کرد. دروس تفسیر، حدیث‌شناسی، عقاید و کلام تطبیقی اسلامی، در این دانشکده تدریس می‌شد. این مرکز علمی، با کودتای حزب بعث و تحت تعقیب قرار گرفتن عسکری، تعطیل شد.
عضویت در حزب الدعوة الاسلامیة عراق
سید مرتضی عسکری، در تابستان ۱۳۳۷ش/۱۹۵۸، به توصیۀ سید محمد باقر صدر به حزب الدعوة پیوست. در اولین نشست مؤسسان حزب الدعوة پس از کودتای ۲۳ تیر ۱۳۳۷/ ۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸، که در کربلا برگزار شد، سید محمدباقر صدر، سید مرتضی عسکری، سید محمدمهدی حکیم و محمدصادق قاموسی به شورای رهبری برگزیده شدند.
علاقه به تاریخ
عسکری، بیشتر مطالعات خود را بر تاریخ متمرکز کرده بود. ثمره عملی این رویکرد در نوشته‌های او نمایان است. او در این مورد می‌نویسد:
- «از همان آغاز [طلبگی] به مطالعه کتاب‌های سیره و تاریخ پیامبر اسلام(ص) و اصحاب و فتنه‌های صدر اسلام و سفرنامه‌ها علاقه داشتم و داستان استعمار استعمارگران در کشورهای اسلامی را دنبال می‌کردم.»
تألیفات
سید مرتضی عسکری به وحدت اسلامی و تقریب مذاهب اعتقاد داشت. به باور او، زمانی سخن شیعه مقبول می‌افتد که از تهمت‌های تاریخی رهانیده شود؛ چرا که در طول تاریخ با این افترائات بوده است که دشمنان اسلام توانسته‌اند میان شیعه و سنی کینه و عداوت ایجاد کنند. به اعتقاد او، اگر پیشانی شیعه از تهمت‌های ناروا پاک گردد و برادران اهل سنت، شیعه را بشناسند، همه دشمنی‌ها کنار می‌رود. این رویکرد در بیشتر آثار او مشهود است. او بیش از پنجاه کتاب تألیف و منتشر کرده است که برخی از آنها عبارتند از:
- عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری (۲ جلد)، با ترجمه فارسی با عنوان «عبدالله بن سباء و دیگر افسانه‌های تاریخی».
- خمسون و مائه صحابی مختلق (۳ جلد)، ۱۵۰ صحابی ساختگی.
- معالم المدرستین (۳جلد)، بررسی تطبیقی دیدگاه‌های دو مکتبِ خلفاء و مکتب اهل‌البیت (ع).
- سقیفه (بررسی نحوه شکل‌گیریِ حکومت بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص).
- آیت تطهیر در کتب دو مکتب
- امامان این امت دوازده نفرند
- مصحف در روایات و اخبار
- القرآن الکریم و روایات المدرستین (۳ جلد)
- البکاء علی المیت، گریه بر میت از سنت‌های رسول خدا (ص)
- التوسل بالنبی (ص) و التبرک بآثاره
- البناء علی قبور الأنبیاء و الاوصیاء و اتخاذها مساجد و اماکن للعبادة، بازسازی قبور انبیاء و اولیاء و عبادت در آنها.
- شیعیان اهل پیامبر (ص)
- بزرگداشت یاد انبیاء و بندگان صالح خدا
- عدالت صحابه
- صلوات بر محمد و آل محمد از سنت‌های رسول الله (ص) بوده است
- ادیان آسمانی و مسأله تحریف
- عقائد الاسلام من القرآن الکریم (۳ جلد)
- الاسطورة السبائیه (۳ جلد)
- قیام الأئمة باحیاء السنة
- مع ابی الفتوح التلیدی فی کتابه «الأنوار الباهره»
- نقش ائمه در احیاء دین (۱۶ جلد)
- امامت و مهدویت در مکتب خلفاء
- مع علي الوردي في كتابه وعاظ السلاطين، که در پاسخ به دیدگاه‌های علی الوردی (روشن‌فکر عراقی) تألیف شده است.
- جمع القرآن و مصطلحات قرآنية، که به تاریخ جمع‌آوری قرآن و شبهات پیرامونِ آن می‌پردازد.
معرفی برخی کتب
به باور سید مرتضی عسکری، در کنار وحی بیانی (قرآن)، باید به وحی غیربیانی، یعنی سنت و گفتار معصومین هم پرداخت. او با تکیه بر منابع اسلامی، کتب شیعه و اهل سنت را مورد بررسی قرار داده است. بیان روشن و نثر روان و سلیس او، از ویژگی‌های نوشته‌ها و تالیفاتش دانسته شده است.
عبدالله بن سباء و اسطوره‌های دیگر
به نظر سید مرتضی عسکری، با رحلت پیامبر اسلام(ص)، منافقین چون معارضی در مقابل خود نمی‌دیدند، دست به تخریب چهره واقعی اسلام زدند. برخی از مغرضین هم در این میان، مقام نبوت و رسالت را در حد یک مجتهد پایین آوردند تا اصحاب را همسنگ او قرار دهند و محملی برای توجیه برخی اقدامات نامناسب آن اصحاب فراهم شود. به باور او، برخی از راویان، در روایات سیره و تاریخ، به قدری نعل وارونه زده‌اند که جای شب و روز، ظالم و مظلوم عوض شود و ین رویکرد موجب گردید اسلام بد آموخته شود. علامه عسکری با کنکاش در مجموعه روایاتِ رسیده از صحابه، جعلی بودن شخصیتی به نام عبدالله بن سبا، حقیقت شیعه را به جوامع علمی جهان اسلام شناساند. این اقدام او در حالی بود که بسیاری از مجامع علمی اهل سنت، عبدالله بن سبا را پایه‌گذار تشیع می‌دانستند.
این حرکت علمی سید مرتضی عسکری، یعنی نگارش کتابی درباره ساختگی بودن شخصیت عبدالله بن سبا، مایه ابراز خوشحالی عالمان شیعه هم‌عصر او شد و تعجب آنان را برانگیخت. چنانکه خود او نقل کرده، شیخ راضی آل یاسین، نویسنده کتاب صلح امام حسن (ع)، او را در همین زمینه، رفع‌کننده ننگ از پیشانی شیعه خوانده است.
احادیث اُم المؤمنین عایشه
به نظر علامه عسکری، غیرشیعیان، پیامبر (ص) را از طریق احادیث عایشه می‌شناسند؛ حال آنکه آن پیامبری که در این روایات معرفی می‌شود، قابل ایمان آوردن نیست. این کتاب به برخی وقایع و حوادث زندگی عایشه می‌پردازد تا زوایای تاریک و مغفول زندگی وی را تصویر کند و وضع اخلاقی شخصیت و چهره واقعی راوی آن احادیث را به مخاطب بشناساند و عیار روایات نقل شده از او روشن شود.
یکصد و پنجاه صحابه ساختگی
سید مرتضی عسکری، این کتاب را پس از کتاب عبدالله سباء نوشته است. او در این کتاب صد و پنجاه صحابی ساختگی دیگر در کتب حدیثی اهل سنت را با استفاده از مستندات و دلایل اهل سنت، معرفی می‌کند.
معالم المدرستین
برخی نویسندگان، این کتاب را از آثار تاثیرگذار در جهان عرب دانسته‌اند. سید مرتضی عسکری در این کتاب تلاش کرده بی هیچ توهین و بدزبانی، به ادله اهل سنت در برابر شیعه پاسخ می‌دهد. نقل شده که حتی داشتن این کتاب در برخی از کشورهای عربی جرم بوده است.
مناظرات
نگارش کتاب‌های بحث‌انگیز، شهرت علامه عسکری را در جهان اسلام به دنبال داشت، و همین مسئله موجب شکل‌گیری مناظرات مختلفی میان او و چهره‌های اهل سنت شد؛ از جمله بن باز، مفتی اعظم سابق وهابیت، ابوالاعلی مودودی دانشمند اهل سنت، خطیب رقّه و...
پانویس
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت، ص ۶۱
- ↑ «»، مرکز العلامة العسکری للدراسات الاسلامیة.
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، صص ۶۶-۷۱
- ↑ مصاحبه با علامه عسکری در برنامه «دیدار با فرزانگان» در سال ۱۳۸۰ش
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۲۴۹
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۷۵-۷۶.
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص۷۶-۷۷
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص۷۹-۸۵؛ مجله علوم حدیث، شماره ۲۰، ص ۸۵، گفتگو با علامه عسکری؛ مصاحبه با علامه عسکری در برنامه دیدار با فرزانگان
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص ۸۰-۸۱
- ↑ مجله کتاب ماه دین، اردیبهشت ۱۳۷۷، شماره ۷ و ۶، ص ۱۲.
- ↑ حسینی، ص۶۸ - ۷۴؛ خرسان، ص۵۵ - ۵۶، ۶۳ - ۶۴؛ عاملی، ج۱، ص۲۵۵ - ۲۵۶؛ به نقل از مدخل حزب الدعوة الاسلامیة در دانشنامه جهان اسلام
- ↑ مجله علوم حدیث، شماره ۲۰، ص ۷۹.
- ↑ کیهان فرهنگی، دی ۱۳۸۰، شماره ۱۸۳، مقاله کتابشناسی علامه عسگری، ص ۲۱.
- ↑ «گفت و گو با علامه سید مرتضی عسکری» بهار ۱۳۸۱، ص ۵۹.
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص۱۶۴-۱۶۶؛ نقش عایشه در تاریخ اسلام، مقدمه، ج۲، ص۱۲
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، صص ۱۶۶-۱۶۷.
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، ص۱۶۸-۱۶۹؛ مصاحبه با علامه عسکری در برنامه دیدار با فرزانگان در سال ۱۳۸۰ش.
- ↑ ادیبی لاریجانی، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، صص ۱۷۵-۱۸۲.
- ↑ پایگاه مرکز العلامة العسکری للدراسات الاسلامیة، تولد او را در ۱۲ ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق دانسته است.
منابع
- ادیبی لاریجانی، محمد باقر، مرزدار مکتب اهل بیت (ع)، سیری در احوال و افکار و آثار مرحوم علامه عسکری، قم: انتشارات دانشکده اصول دین، ۱۳۷۸ش/۱۴۲۹ق.
- حسینی تهرانی، سید محمد حسین، معادشناس، مشهد: انتشارات علامه طباطبائی،۱۴۱۷ ق.
- «»، مرکز العلامة العسکری للدراسات الاسلامیة، تاریخ بازدید: ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
- عسکری، سید مرتضی، نقش عایشه در تاریخ اسلام، تهران: انتشارات منیر، چاپ نهم، ۱۳۷۸ش.
- کیهان فرهنگی، دی ۱۳۸۰، شماره ۱۸۳، مقاله کتابشناسی علامه عسگری.
- مجله علوم حدیث، شماره۲۰، ص ۸۵، گفتگو با علامه عسکری.
- مجله کتاب ماه دین، اردیبهشت ۱۳۷۷، شماره ۷ و ۶.
- مصاحبه با علامه عسکری در برنامه «دیدار با فرزانگان» در سال ۱۳۸۰ ش.
پیوند به بیرون